Handige informatie en veelgestelde vragen
Veelgestelde vragen
Lees hier de antwoorden op vragen over mijnbouw, de gasopslagen in het algemeen en over het omgevingstraject.
1. Vragen over mijnbouw en gasopslagen
Waarom vindt er nog gaswinning plaats in Nederland?
In 2050 wil Nederland klimaatneutraal zijn. Dit betekent dat we geleidelijk overstappen van fossiele naar duurzame energie. In deze overgangsfase speelt aardgas nog een belangrijke rol in onze energievoorziening. Er is namelijk nog niet (altijd) voldoende duurzame energie beschikbaar. Gas is voorlopig nog nodig om huizen te verwarmen en de industrie van energie te voorzien.
Een deel van dit gas halen we uit het buitenland, maar het transport daarvan leidt tot meer uitstoot van broeikasgassen. Daarnaast maken we ons land in onze energievoorziening daarmee (deels) afhankelijk van andere landen. Daarom wil de Rijksoverheid gas in eigen land winnen als dat veilig kan.
Hoe zorgt de overheid voor veilige en verantwoorde gaswinning en -opslag?
Voor zowel de winning als de opslag van aardgas moeten mijnbouwbedrijven vergunningen aanvragen. Het Ministerie van Klimaat en Groene Groei verleent deze vergunningen alleen als mijnbouwactiviteiten veilig en verantwoord zijn voor mens, milieu en natuur. Om dit te kunnen beoordelen vraagt het ministerie advies aan verschillende wettelijke adviseurs, zoals het Staatstoezicht op de Mijnen en TNO. Het advies van deze adviseurs wordt gegeven op basis van wetenschappelijk onderzoek. Deze adviseurs beoordelen of de beoogde mijnbouwactiviteit veilig kan en het milieu geen schade toebrengt.
Wat is een ondergrondse gasopslag?
Een ondergrondse gasopslag (ook wel UGS, kort voor Underground Gas Storage) is een normaal gasveld waaruit net als bij andere velden eerst gas is gewonnen. Het verschil met normale gasvelden is dat op een later moment de installatie is aangepast zodat er niet alleen gas uit de ondergrond gehaald kan worden, maar de ondergrond ook weer kan worden gevuld met gas. De velden in Norg en Grijpskerk zijn in de periode 1997-1998 als gasopslagen in gebruik genomen.
Het gas in de opslag wordt gewonnen (ook wel ‘geproduceerd’) als de vraag naar gas hoog is (gasproductie) en weer met gas gevuld als de vraag naar gas laag is (gasinjectie). In de praktijk is het meestal zo dat een gasopslag in de zomer wordt gevuld. Dit gebeurt doorgaans in de periode van april tot en met september. In de winter wordt juist gas uit de opslag gehaald. Dit is meestal de periode van oktober tot en met maart.
Doordat een deel van de oorspronkelijke hoeveelheid gas al is geproduceerd, is er ruimte in het gasveld om gas op te slaan. Het deel van de oorspronkelijke hoeveelheid gas dat achterblijft in het gasveld noemen we kussengas. Dit zorgt ervoor dat er voldoende druk op het gasveld staat zodat het opgeslagen gas makkelijk geproduceerd kan worden.
Zijn er risico’s bij de gasopslagen en hoe worden die gemonitord?
Bij de ondergrondse gasopslagen bestaat de kans op aardbevingen (seismische activiteit). Om in de gaten te houden of er aardbevingen plaatsvinden, zijn in de omgeving van de gasopslagen, net als bij elk gasveld, meters geplaatst. KNMI is eigenaar van deze meters en houdt ze in de gaten. Als zich een aardbeving voordoet, doet het KNMI er onderzoek naar en deelt de bevindingen met Staatstoezicht op de Mijnen en het Ministerie van Klimaat en Groene Groei.
Verder is er in de omgeving van de gasopslagen sprake van bodemstijging en bodemdaling. Als een gasopslag gevuld wordt, dan stijgt de bodem met enkele centimeters. Als gas uit het veld gehaald wordt, dan daalt de bodem met enkele centimeters. De veranderingen gebeuren gelijkmatig over een gebied van meerdere kilometers.
De bodembeweging wordt met GPS en satelliet nauwkeurig in de gaten gehouden (gemonitord). Alle bevindingen worden gedeeld met Staatstoezicht op de Mijnen en het Ministerie van Klimaat en Groene Groei.
Waar kan ik terecht als ik schade aan mijn woning heb?
Als u vermoedt dat uw woning beschadigd is door gaswinning, dan kunt u terecht bij het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG). Het IMG handelt mogelijke schade door gaswinning en gasopslag in deze regio af. Het omgevingstraject kan niet helpen bij schadeclaims.
De gemeenten Noordenveld en Westerkwartier hebben op hun eigen websites voor inwoners een pagina over de gasopslagen. Op deze pagina’s kunt u informatie vinden over de schadeafhandeling, betrokken partijen en organisaties die u bij kunnen staan.
Wat is het verschil tussen hoogcalorisch en laagcalorisch aardgas?
Hoogcalorisch aardgas bevat geen stikstof, hierdoor heeft het een hogere energiewaarde. Laagcalorisch aardgas bevat wel stikstof en heeft daardoor een lagere energiewaarde. Uit dit type aardgas valt minder warmte te halen dan uit hoogcalorisch aardgas.
Het gas uit het Groningenveld is laagcalorisch. Nadat het gasveld in 1963 in productie is gegaan, zijn Nederlandse huishoudens en andere kleinverbruikers dit gas gaan gebruiken. UGS Norg is vanaf het begin gebruikt om gas uit het Groningenveld op te slaan. UGS Grijpskerk was oorspronkelijk bedoeld voor hoogcalorisch gas. Sinds 2022 wordt ook de opslag in Grijpskerk gebruikt om laagcalorisch aardgas op te slaan. Dit was nodig om de snelle sluiting van het Groningenveld mogelijk te maken.
Wat is gasleveringszekerheid?
Gasleveringszekerheid is de mate waarin het gasnet verzekerd is van de doorlopende levering van gas. Voldoende gasleveringszekerheid betekent dat er altijd gas uit de kraan komt in Nederland. Zo komen huishoudens niet in de kou te zitten tijdens een strenge winter. Lees meer op de website van Gasunie.
2. De organisatie van het omgevingstraject
Hoe is het omgevingstraject georganiseerd?
Het omgevingstraject bestaat uit omgevingstafels, een werkgroep en een stuurgroep.
Er zijn in dit traject twee omgevingstafels: één in Grijpskerk en één in Norg. Aan de omgevingstafels gaan bewoners en vertegenwoordigers van de betrokken partijen in gesprek over de toekomst van de gasopslagen.
Daarnaast is er een werkgroep. Deze bestaat uit gemeente Noordenveld, gemeente Westerkwartier, de NAM en het Ministerie van Klimaat en Groene Groei (KGG). Zij bereiden samen de bijeenkomsten van de omgevingstafels voor en zorgen voor de communicatie richting deelnemers van de tafels.
Tot slot is er een stuurgroep. Hierin zitten de verantwoordelijke bestuurders van de twee gemeenten, een directielid van de NAM en vertegenwoordigers van KGG. Zij nemen samen besluiten waarbij de adviezen van de omgevingstafels worden meegenomen.
Het omgevingstraject staat onder leiding van de onafhankelijke voorzitter Leendert Klaassen.
Wat is de rol van de omgevingstafels?
In het omgevingstraject staan de omgevingstafels centraal. Daar kunnen bewoners hun zorgen uiten en hun mening geven. De betrokken gemeenten, het Ministerie van Klimaat en Groene Groei en de NAM zijn aanwezig om te luisteren naar bewoners, om vragen te beantwoorden en om uitleg te geven over lopende procedures.
De omgevingstafels hebben verschillende rollen in het omgevingstraject:
- Informerend
De omgevingstafel deelt kennis en informatie. - Signalerend
De tafel brengt de signalen uit de omgeving onder de aandacht. - Reflecterend
De tafel reflecteert op de voorstellen van de werkgroep. - Adviserend
De tafel adviseert de stuurgroep over de uitgewerkte voorstellen.
Om de deelnemers aan tafel zoveel mogelijk te ontlasten wordt de inhoudelijke voorbereiding en uitwerking van de omgevingstafels verzorgd door de werkgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van de vier partijen.
Hoe zijn de omgevingstafels samengesteld?
Bewoners en ondernemers uit de omgeving van de gasopslagen Grijpskerk en Norg zijn belangrijke betrokkenen in het omgevingstraject.
Elk van de tafels heeft maximaal 20 deelnemers. Het is belangrijk dat de omgevingstafels een brede afspiegeling zijn van de omgeving. Denk hierbij aan bijvoorbeeld vertegenwoordigers van de verenigingen voor dorpsbelangen, andere belangenorganisaties en ondernemersverenigingen.
De omgevingstafels zijn samengesteld na een brede verkenning van de omgeving door de gemeenten en de onafhankelijk procesbegeleider, Leendert Klaassen, eveneens voorzitter van beide omgevingstafels. De samenstelling van beide tafels vindt u bij de deelnemende partijen.
Krijgen de tafelleden een vergoeding?
Tafelleden krijgen geen vergoeding voor hun deelname.
Lees verder
Meer over Omgevingstafel Grijpskerk en Omgevingstafel Norg
3. Vergunningen voor gaswinning
Wat is de toekomst van de gasopslagen?
De NAM heeft in 2023 een winningsplan ingediend voor UGS Norg. Dit betekent dat het de opslagfunctie wil opheffen en het gasveld in productie wil nemen, net als een normaal gasveld. Dit winningsplan wordt op dit moment beoordeeld door het Ministerie van Klimaat en Groene Groei. Voor Grijpskerk heeft NAM nog geen winningsplan ingediend, maar dit kan het mogelijk in de toekomst doen als de vraag naar gas blijft afnemen.
Wat is het verschil tussen een opslagplan en een winningsplan?
Het ondergronds opslaan van gas gebeurt op basis van een opslagplan. Het opslagplan beschrijft de mogelijke risico’s, zoals bodemdaling en aardbevingen, en de grenzen waarbinnen het mijnbouwbedrijf de activiteiten mag uitvoeren. Het plan moet worden goedgekeurd door de minister van Klimaat en Groene Groei. Die vraagt verschillende adviseurs, zoals het Staatstoezicht op de Mijnen, TNO, gemeenten, waterschappen en provincies om advies. Alleen als de minister het opslagplan goedkeurt, mag de gasopslag gebruikt worden. De opslagplannen en bijbehorende besluiten zijn te vinden op NLOG en de informatiepagina van RVO.
Als een mijnbouwbedrijf gas wil winnen, moet het een winningsplan indienen bij het Ministerie van Klimaat en Groene Groei. Dit plan beschrijft de technische kanten en de mogelijke risico’s van winning. Het ministerie vraagt verschillende adviseurs, zoals het Staatstoezicht op de Mijnen, TNO, gemeenten, waterschappen en provincies om advies. Net als een opslagplan moet het winningsplan worden goedgekeurd door de minister van KGG. Alleen als de minister het winningsplan goedkeurt, mag het gasveld in productie worden genomen.
Hoe wordt een winningsplan beoordeeld?
Als een winningsplan wordt ingediend, vraagt de minister van Klimaat en Groene Groei eerst aan relevante adviseurs (zoals TNO, Staatstoezicht op de Mijnen, de Mijnraad en betrokken gemeenten, provincies en waterschappen) om te adviseren over het plan. Op basis van hun adviezen bepaalt de minister haar standpunt.
Mogelijk moet de partij die het winningsplan indient naar aanleiding van de ontvangen adviezen het plan aanvullen of verduidelijken. Bovendien kan op basis van deze vragen het winningsplan niet-ontvankelijk verklaard worden. Hierom wordt een winningsplan pas ná deze fase openbaar gemaakt, samen met de diverse adviezen en een ontwerpbesluit.
Wanneer krijgen omwonenden de ruimte voor inspraak?
Met de openbaarmaking van het ontwerpbesluit begint de fase van inspraak voor bijvoorbeeld omwonenden. Het Ministerie van Klimaat en Groene Groei maakt via www.officielebekendmakingen.nl bekend waar, wanneer en hoe het winningsplan en het ontwerpbesluit zijn te raadplegen en maakt dit publiek bekend via de omgevingstafels, per Kamerbrief en in regionale media. We verwachten dat de openbaarmaking medio 2025 plaatsvindt. Vanaf dat moment kan iedereen zijn/haar mening zes weken lang indienen (door het indienen van een zienswijze).
Aan het begin van die periode is er ook een informatiemarkt in de directe omgeving zodat omwonenden en belanghebbenden vragen kunnen stellen aan de verschillende adviseurs en het ministerie. Omwonenden en belanghebbenden worden t.z.t. schriftelijk en/of via de lokale media uitgenodigd.
Nadat de zienswijzeperiode is verstreken worden de ontvangen zienswijzen beantwoord en neemt de minister een besluit. Ook is er na het besluit nog een mogelijkheid tot beroep voor belanghebbenden die in de eerdere fase een zienswijze hebben ingediend.
Handige links
Informatie over de gasopslagen
Norg
Website van de gemeente over gaswinning en gasopslag bij Norg.
Informatie over UGS Norg op de website van Staatstoezicht op de Mijnen. Op deze website vindt u ook de beoordeling van de jaarrapportages over de gasopslagen.
Informatie over UGS Norg op NLOG met recente besluiten, opslagplannen en structuurkaarten.
Op deze website van de NAM vindt u algemene informatie over gasopslag Norg en enkele eerdere jaarrapportages.
Hier kunt u verschillende vergunningen voor Norg inzien.
Grijpskerk
Website van de gemeente over gaswinning en gasopslag in het Westerkwartier.
Informatie over UGS Grijpskerk op de website van Staatstoezicht op de Mijnen. Op deze website vindt u ook de beoordeling van de jaarrapportages over de gasopslagen.
Informatie over UGS Grijpskerk op NLOG met recente besluiten, opslagplannen en structuurkaarten.
Op deze website van de NAM vindt u algemene informatie over gasopslag Grijpskerk en enkele eerdere jaarrapportages.
Metingen, onderzoek en toezicht
Een overzicht van seismologische stations in Nederland op de website van KNMI. Dit netwerk meet de trillingen in de ondergrond.
Studies uit het Kennisprogramma Effecten Mijnbouw, een programma om het inzicht in mogelijke risico’s van mijnbouwactiviteiten in Nederland te vergroten.
Website van de Adviesgroep economische zaken (AGE) van TNO. Wetenschappelijk inzicht en advies over verantwoord en efficiënt gebruik van de diepe ondergrond.
Informatie van de toezichthouder over de sector gasopslagen, met informatie over de rol en belangrijkste aandachtspunten van SodM en meer informatie over ondergrondse gasopslagen.
Interactieve kaart waarop bodemdaling als gevolg van gas- of zoutwinning door de tijd heen te bekijken is.
Hier vindt u de resultaten van onderzoeken die gedaan worden door de NAM.
Heeft u een vraag?
Heeft u vragen of opmerkingen over het Omgevingstraject Grijpskerk Norg? Stel ze ons!
